Zasada SMART – szybka ocena i analiza celów firmy

Podstawowym czynnikiem decydującym o powodzeniu każdego przedsięwzięcia biznesowego jest planowanie. Bez planu poszczególne działania przedsiębiorcy na rynku, takie jak inwestycje, sprzedaż czy produkcja, stanowiłyby szereg przypadkowych, niezwiązanych funkcjonalnie zdarzeń. Ich wystąpienie nie wiązałoby się z żadnym konkretnym rezultatem, a ponadto nie mogłoby służyć rozwiązaniu napotkanych problemów. Niezwykle ważnym – być może najważniejszym – elementem każdego planu są cele.

Podmiot gospodarczy, stojąc przed zadaniem określenia przyszłego funkcjonowania przedsiębiorstwa, powinien wyznaczyć zarówno cele główne, które określają spodziewane efekty działań, jak i cele szczegółowe opisujące sposoby realizacji celów głównych. Znaną i cenioną metodą definiowania celów firmy jest tzw. zasada SMART. W artykule opisujemy standard działania przedsiębiorcy, który ona wyznacza, i tym samym odpowiadamy na pytanie, w jaki sposób przedsiębiorca powinien zdefiniować własne cele biznesowe.

Zasada SMART – podstawowe informacje

Zasada SMART została po raz pierwszy opisana w artykule autorstwa George’a T. Doriana There's a S.M.A.R.T. way to write management's goals and objectives z 1981 roku. Określa ona taki sposób formułowania celów, który zwiększa prawdopodobieństwo ich realizacji.

Nazwa zasady stanowi akronim utworzony od pierwszych liter pięciu angielskich wyrazów: specific (skonkretyzowany), measurable (mierzalny), achievable (osiągalny), relevant (istotny), time-bound (określony w czasie). Poszczególne wyrazy opisują cechy, jakimi powinny odznaczać się poprawnie zdefiniowane cele przedsiębiorcy. Poniżej zajmujemy się dookreśleniem tych cech.

Konkretne cele firmy, czyli podstawa planowania

Każdy cel, który przedsiębiorca zamierza zrealizować, powinien być skonkretyzowany, czyli jasno i dokładnie określony. Aby uczynić zadość wymogowi konkretności, przedsiębiorca musi właściwie zidentyfikować własne potrzeby i priorytety. Bez wiedzy o tym, co zamierzamy osiągnąć, niemożliwe jest określenie celu. Warunek skonkretyzowania zostaje spełniony wówczas, gdy sposób wyrażenia celu nie nastręcza trudności interpretacyjnych osobie wyspecjalizowanej w dziedzinie, którą zajmuje się przedsiębiorca.

Należy przy tym pamiętać, że skonkretyzowanie nie pociąga za sobą konieczności rozbudowania opisu celu. Zwykle dobrze skonkretyzowane cele firmy wyrażone są za pomocą zwięzłych, ogólnych sformułowań, np. osiągnięcie określonego przychodu w danym roku czy wprowadzenie na rynek danego produktu.

Mierzalność celu przedsiębiorcy jako warunek powodzenia przedsięwzięcia biznesowego

Zgodnie z zasadą SMART poprawnie zdefiniowany cel powinien spełniać warunek mierzalności. Warunek ten jest dwuaspektowy. Po pierwsze, mierzalny cel to taki, który pozwala określić postępy jego realizacji. Podejmując czynności zmierzające do osiągnięcia celów firmy, przedsiębiorca powinien być w stanie sprecyzować, na jakim etapie procesu biznesowego się znajduje, i ile pracy musi jeszcze włożyć, aby dany projekt zakończył się powodzeniem.

Drugi aspekt jest ściśle związany z pierwszym i dotyczy możliwości identyfikacji momentu, w którym cel zostaje osiągnięty. Innymi słowy, aby warunek mierzalności był spełniony, cel powinien być zdefiniowany w taki sposób, by przedsiębiorca jasno uświadamiał sobie jego osiągnięcie, gdy już do niego dojdzie. Zwykle spełnieniu warunku mierzalności służy ilościowe określenie celu (np. wtedy, gdy celem jest uzyskanie jakiegoś przychodu).

Nie oznacza to jednak, że mierzalne cele przedsiębiorcy są zawsze wyrażone za pomocą wartości liczbowych. Przykładowo, jeśli cel polega na ulepszeniu danego produktu, kolejne etapy jego realizacji mogą być wyznaczone przez własności, w które produkt ten wyposażamy.

Niemożliwe… istnieje, czyli o celach osiągalnych

Definiując cele firmy, przedsiębiorca powinien dokładnie określić zasoby, którymi dysponuje, a także zasoby, które są wymagane do ich (celów) realizacji. Za zasoby można uznać np. pieniądze, ludzi, wiedzę, umiejętności czy czas. Jak zatem widać, pojęcie zasobu obejmuje zarówno przedmioty materialne, jak i to, co niematerialne. Aby cel spełniał warunek osiągalności, zasoby posiadane muszą być dopasowane do zasobów wymaganych. W kontekście omawianego warunku wyróżnić można dwa rodzaje błędów.

Po pierwsze, przedsiębiorca może wyznaczyć cele firmy, które są zbyt ambitne, czyli takie, których nie będzie w stanie zrealizować z powodu deficytu posiadanych zasobów. Po drugie, przedsiębiorca może wyznaczyć cele zbyt mało ambitne – powiemy wówczas, że zasoby posiadane znacznie przewyższają zasoby wymagane. Należy podkreślić, że błędy obydwu rodzajów wiążą się z negatywnymi, z perspektywy przedsiębiorcy, skutkami.

W pierwszej z wyróżnionych sytuacji nie dojdzie do realizacji celu, pomimo tego, że przedsiębiorca wykorzysta posiadane zasoby. Konsekwencją nieracjonalnego dysponowania zasobami będzie np. strata finansowa. W drugiej sytuacji – w przypadku nieambitnego, zbyt zachowawczego postępowania przedsiębiorcy – występuje ryzyko osłabienia konkurencyjności firmy.

Istotne cele firmy a zaangażowanie pracownikw

Cele wyznaczone przez przedsiębiorcę powinny spełniać warunek istotności, tj. być zgodne z ogólną wizją danej działalności. Najczęściej wizja ta wyrażona jest w postaci tzw. wartości podstawowych, które stanowią ramy aksjologiczne funkcjonowania firmy – zarówno w skali makro (gdy idzie o wyznaczenie celów głównych), jak i skali mikro (dotyczącej postępowania poszczególnych pracowników). Warunek istotności zostaje spełniony, jeśli cele przedsiębiorcy są zgodne z wartościami podstawowymi. Konsekwencją niedopasowania celów do wartości podstawowych może być spadek zaangażowania pracowników – istnieje bowiem ryzyko, że osoby zatrudnione przestaną utożsamiać się z działaniami firmy.

Na marginesie odnotujmy, że przedsiębiorca może dążyć do zmiany wartości podstawowych, wyznaczając cele, które nie są z nimi zgodne. W takiej sytuacji powinien jednakże dokładnie rozważyć możliwe zyski i straty planowanych zmian, w szczególności winien zastanowić się, czy zmiany zostaną zaakceptowane przez grupę pracowników.

Ramy czasowe realizacji celów przedsiębiorcy

Każde przedsięwzięcie biznesowe powinno zostać skonkretyzowane w zakresie czasu potrzebnego do jego realizacji. Definiując cele firmy, przedsiębiorca ma za zadanie określić harmonogram planowanych prac oraz wyznaczyć termin końcowy dla danego projektu. Dzięki terminom możliwe jest monitorowanie prac na każdym etapie procesu biznesowego i wdrożenie odpowiednich środków zaradczych w przypadku zwłoki.

Terminy działają ponadto motywująco na pracowników i przeciwdziałają sytuacji, gdy poszczególne zadania są odkładane w czasie. Spełnienie warunku „uczasowienia” projektu może przysporzyć przedsiębiorcy trudności. Za niekorzystną z perspektywy powodzenia przedsięwzięcia biznesowego należy uznać zarówno sytuację, w której ustalony został zbyt krótki czas na realizację zadań, jak i sytuację, w której terminy okazują się zbyt odległe. W obydwu przypadkach skutkiem błędów przedsiębiorcy może być spadek mobilizacji pracowników.

Zasada SMART – alternatywne rozwinięcia akronimu

Na zakończenie odnotujmy, że w literaturze przedmiotu napotkać można wiele różnych koncepcji definiowania celów firmy, co przekonuje, że nie ma jednej – jedynej właściwej – metody ich określenia. Każda z tych metod jest propozycją teoretyczną, która może (lecz nie musi) znaleźć zastosowanie w danej organizacji. Warto również dodać, że badacze w różny sposób rozwijają analizowany powyżej akronim SMART – poszczególne jego litery odnoszą się do różnych cech procesu definiowania celów w zależności od danego ujęcia. Niekiedy litera „S” odnosi się do warunku strategiczności celu, litera „M” wskazuje na jego własność motywującą, litera „A” wiąże się z warunkiem atrakcyjności, „R” – racjonalności, zaś litera „T” – testowalności.

Aby odpowiednio określić cele firmy, warto zapoznać się z różnymi koncepcjami ich definiowania. Krytyczna analiza tych koncepcji pozwoli dopasować rozwiązania teoretyczne do praktycznych wymogów danej branży.

Dun & Bradstreet pomaga firmom w Polsce już od 26 lat

Jesteśmy polskim oddziałem międzynarodowej firmy Dun & Bradstreet której główna siedziba mieści się w Stanach Zjednoczonych. Naszą pasją są dane i pomoc firmom w podejmowaniu optymalnych biznesowych decyzji i osiąganiu ich celów biznesowych.
Dun & Bradstreet jest obecne w ponad 200 krajach świata i posiada szczegółowe dane o setkach milionów firm z praktycznie każdego zakątku globu. Pomagamy firmom w Polsce już od 26 lat, głównie w 4 obszarach:

• zdobywanie klientów i analiza rynku
• zarządzanie ryzykiem kredytowym i kontrolą płynności przedsiębiorstwa
• weryfikacja osób i firm, Compliance i AML
• zarządzanie danymi w firmie i obsługą procesów biznesowych firmy

Więcej o tym jak możemy pomóc Twojej firmie dowiesz się TUTAJ

Podziel się z innymi

Udostępnij nasze treści na swoich profilach